تجزیه و تحلیل آماری عبارت است از فرآیند بررسی دادهها با استفاده از روشهای ریاضی و آماری برای استخراج اطلاعات مفید و کشف الگوها و روابط موجود در دادهها.
تجزیه و تحلیل آماری میتواند به صورت:
کیفی (Quantitative) یا کمی (Qualitative)،
پارامتریک (Parametric Methods) یا نا پارامتریک (Non-Parametric methods)
یک متغیره (Uni variate) یا چند متغیره (Multi variate)،
توصيفي (Descriptive Statistics) یا استنباطي (Inferential Statistics) انجام شود.
تجزیه و تحلیل آماری در بسیاری از حوزههای علمی و کاربردی از جمله علوم اجتماعی، علوم سلامت، علوم مهندسی، علوم مدیریت، علوم رایانهای و هوش مصنوعی به کار میرود. برای انجام تجزیه و تحلیل آماری، نیاز به داشتن دادههای مناسب، روشهای منطقی، نرمافزارهای قدرتمند و دانش آماری است.
برای مثال تجزیه و تحلیل آماری به پژوهشگران کمک میکند تا دادههای جمعآوری شده از آزمایشات، نظرسنجیها، مطالعات موردی و سایر روشهای پژوهش را مورد بررسی قرار دهند، فرضیات خود را آزمون کنند، نتایج خود را با استدلال علمی توجیه کنند و گزارشات معتبر و قابل اعتماد ارائه دهند.
همچنین تجزیه و تحلیل آماری به صنعتگران کمک میکند تا بازده، کارایی، کیفیت و رضایت مشتریان خود را اندازهگیری و بهبود بخشند. با استفاده از تجزیه و تحلیل آماری، میتوانند بازار هدف خود را شناسایی کنند، استراتژیهای بازاریابی مناسب را طراحی کنند، رقابت با دستاندرکاران خود را مدیریت کنند و بهینهسازی فرآیندهای تولید و خدمات خود را انجام دهند.
اقتصاددانان نیز با تجزیه و تحلیل آماری میتوانند پدیدههای اقتصادی مانند رشد، تورم، بیکاری، درآمد، مصرف، قوانین بازار و سایر عوامل مؤثر بر رفاه جامعه را مطالعه کنند.
کاربردهای تجزیه و تحلیل آماری بسیار گسترده و متنوع هستند. برخی از کاربردهای رایج تجزیه و تحلیل آماری عبارتند از:
بررسی رفتار مشتریان و بازار در حوزه بازاریابی و فروش
آزمون های فرض و اعتبارسنجی نظرات در پژوهشهای علمی
پیشبینی رفتار بازار و تقاضا
پیشبینی رویدادهای آینده بر اساس دادههای گذشته
ارزیابی کارایی و بهبود فرآیندها در حوزه کنترل کیفیت و بهینهسازی
شناسایی عوامل مؤثر بر سلامت و بیماری در حوزه پزشکی و بهداشت